Залаты ключык, або Прыгоды Бурацiны (на белорусском языке)
Бурацiна прадае азбуку i купляе бiлет у тэатр лялек
Назаўтра ранiцай Бурацiна паклаў азбуку ў торбачку i, падскакваючы, пабег у школу.
Па дарозе ён нават не глядзеў на ласункi, выстаўленыя ў крамах, - макавыя на мёдзе трыкутнiчкi, салодкiя пiражкi i ледзянцы ў выглядзе пеўнiкаў, насаджаных на палачку.
Ён не хацеў глядзець на хлапчукоў, якiя пускалi папяровага змея...
Вулiцу пераходзiў паласаты кот Базiлiо, якога можна было схапiць за хвост. Але Бурацiна ўтрымаўся i ад гэтага.
Чым блiжэй ён падыходзiў да школы, тым мацней непадалёку, на беразе Мiжземнага мора, iграла вясёлая музыка.
- Пi-пi-пi, - пiшчала флейта.
- Ла-ла-ла-ла, - спявала скрыпка.
- Дзiнь-дзiнь, - бразгалi медныя талеркi.
- Бум! - бiў барабан.
У школу трэба было паварочваць направа, музыка чулася злева. Бурацiна пачаў спатыкацца. Самi ногi паварочвалi да мора, дзе:
- Пi-пi, пiiiii...
- Дзiн-лала, дзiн-ла-ла...
- Бум!
- Школа ж нiкуды ж не падзенецца ж, - сам сабе гучна пачаў гаварыць Бурацiна, - я толькi гляну, паслухаю i бягом - у школу.
З усёй моцы ён кiнуўся бегчы да мора. Ён убачыў палатняны балаган, упрыгожаны рознакаляровымi сцягамi, якiя трапяталi ад марскога ветру.
Наверсе балагана, прытанцоўваючы, iгралi чатыры музыкi. Унiзе тоўстая цётка ўсмiхаючыся прадавала бiлеты. Каля ўвахода стаяў вялiкi натоўп хлопчыкi i дзяўчынкi, салдаты, прадаўцы лiманаду, мамкi з груднымi дзецьмi, пажарнiкi, паштальёны, - усе, усе чыталi вялiкую афiшу:
"Тэатр лялек.
Толькi адзiн спектакль.
Спяшайцеся!
Спяшайцеся!
Спяшайцеся!"
Бурацiна тузануў за рукаў аднаго хлапчука.
- Скажыце, калi ласка, колькi каштуе ўваходны бiлет?
Хлопчык адказаў скрозь зубы, не спяшаючыся:
- Чатыры сольда, драўляны чалавечак.
- Разумееце, хлопчык, я забыўся дома мой кашалёк... Вы не можаце мне пазычыць чатыры сольда?..
Хлопчык зняважлiва свiснуў:
- Знайшоў дурня!..
- Мне страшшшшэнна хочацца паглядзець тэатр лялек! - скрозь слёзы сказаў Бурацiна. - Купiце ў мяне за чатыры сольда маю цудоўную куртачку...
- Папяровую куртачку за чатыры сольда? Шукай дурня.
- Ну, тады мой прыгожанькi каўпачок...
- Тваiм каўпачком толькi лавiць апалонiкаў... Шукай дурня.
У Бурацiна нават пахаладзеў нос - гэтак яму хацелася трапiць у тэатр.
- Хлопчык, тады вазьмiце за чатыры сольда маю новую азбуку...
- З малюнкамi?
- З ччччароўнымi малюнкамi i вялiкiмi лiтарамi.
- Давай хiба, - сказаў хлопчык, узяў азбуку i неахвотна адлiчыў чатыры сольда.
Бурацiна падбег да тоўстай цёткi i прапiшчаў:
- Паслухайце, дайце мне ў першым радзе бiлет на адзiны спектакль тэатра лялек.
У час паказу камедыi лялькi пазнаюць Бурацiна
Бурацiна сеў у першым радзе i з захапленнем глядзеў на апушчаную заслону.
На заслоне былi намаляваны чалавечкi, якiя танцавалi, дзяўчынкi ў чорных масках, страшныя барадатыя людзi ў каўпаках з зоркамi, сонца, падобнае на блiн з носам i вачыма, i iншыя цiкавыя малюнкi.
Тры разы ўдарылi ў звон, i заслона паднялася.
На маленькай сцэне справа i злева стаялi кардонныя дрэвы.
Над iмi вiсеў лiхтар у выглядзе месяца i адбiваўся ў кавалачку люстэрка, на якiм плавалi два лебедзi, зробленыя з ваты, з залатымi насамi.
З-за кардоннага дрэва выйшаў маленькi чалавечак у доўгай белай кашулi з доўгiмi рукавамi. Яго твар быў абсыпаны пудрай, белай, як зубны парашок.
Ён пакланiўся шаноўнай публiцы i сказаў сумна:
- Добры дзень, мяне завуць П'еро... Зараз мы пакажам вам камедыю пад назвай: "Дзяўчынка з блакiтнымi валасамi, або Трыццаць тры разы па карку". Мяне будуць лупцаваць палкай, даваць аплявухi i бiць па карку. Гэта вельмi смешная камедыя...
З-за другога кардоннага дрэва выскачыў другi чалавек, увесь у клетку, як шахматная дошка.
Ён пакланiўся шаноўнай публiцы:
- Добры дзень, я - Арлекiн!
Пасля гэтага павярнуўся да П'еро i даў яму дзве аплявухi, такiя звонкiя, што ў таго са шчок пасыпалася пудра.
- Ты чаго хныкаеш, дурнiца?
- Я сумны таму, што я хачу жанiцца, - адказаў П'еро.
- А чаму ты не ажанiўся?
- Таму што мая нявеста ад мяне збегла...
- Ха-ха-ха, - зайшоўся ад смеху Арлекiн, - бачылi дурнiцу!..
Ён схапiў палку i адлупцаваў П'еро.
- Як завуць тваю нявесту?
- А ты не будзеш больш бiцца?
- Ну не, я яшчэ толькi пачаў.
- У такiм выпадку яе завуць Мальвiна, або дзяўчынка з блакiтнымi валасамi.
- Ха-ха-ха, - зноў зайшоўся Арлекiн i тройчы ўдарыў П'еро па карку. Паслухайце, шаноўная публiка... Ды хiба бываюць дзяўчынкi з блакiтнымi валасамi?
Але тут ён, павярнуўшыся да публiкi, раптам убачыў на пярэдняй лаўцы драўлянага хлапчука з ротам да вушэй, з доўгiм носам, у каўпачку з кутасiкам...
- Глядзiце, гэта Бурацiна! - закрычаў Арлекiн, паказваючы на яго пальцам.
- Жывы Бурацiна! - залямантаваў П'еро, узмахваючы доўгiмi рукавамi.
З-за кардонных дрэў выскачыла мноства лялек - дзяўчынкi ў чорных масках, страшныя барадачы ў каўпаках, калматыя сабакi з гузiкамi замест вачэй, гарбуны з насамi, падобнымi на агурок...
Усе яны падбеглi да свечак, што стаялi ўздоўж рампы, i, углядаючыся, загаманiлi:
- Гэта Бурацiна! Гэта Бурацiна! Да нас, да нас, вясёлы дураслiвец Бурацiна!
Тады ён з лаўкi скочыў на суфлёрскую будку, а з яе на сцэну.
Лялькi схапiлi яго, пачалi абдымаць, цалаваць, шчыпаць... Потым усе лялькi заспявалi "Польку Птушку":
Птушка польку танцавала
На палянцы ў раннi час.
Нос налева, хвост направа,
Гэта полька Карабас.
Два жукi - на барабане,
Жаба дзьме у кантрабас.
Нос налева, хвост направа,
Гэта полька Барабас.
Птушка польку танцавала,
Бо вясёлаю жыла.
Нос налева, хвост направа,
Вось дык полечка была...
Гледачы былi расчулены. Адна мамка нават усхлiпнула. Адзiн пажарнiк плакаў наўзрыд.
Толькi хлапчукi на заднiх лаўках злавалiся i тупалi нагамi.
- Хопiць лiзацца, не маленькiя, працягвайце спектакль.
Пачуўшы ўвесь гэты шум, з-за сцэны высунуўся чалавек, такi страшэнны з выгляду, што можна было здранцвець ад жаху, калi толькi зiрнуць на яго.
Густая нячэсаная барада яго валаклася па падлозе, вылупленыя вочы круцiлiся, велiзарны рот ляскаў зубамi, нiбы гэта быў не чалавек, а кракадзiл. У руцэ ён трымаў сямiхвосты бiзун.
Гэта быў гаспадар тэатра лялек, доктар лялечных навук сiньёр Карабас Барабас.
- Га-га-га, гу-гу-гу! - зароў ён на Бурацiна. - Дык гэта ты перашкодзiў паказу маёй цудоўнай камедыi?
Ён схапiў Бурацiна, занёс у кладоўку тэатра i павесiў на цвiк. Вярнуўшыся, пагразiў лялькам сямiхвостым бiзуном, каб яны працягвалi спектакль.
Лялькi сяк-так закончылi камедыю, заслона закрылася, гледачы разышлiся.
Доктар лялечных навук сiньёр Карабас пайшоў на кухню вячэраць.
Запхнуўшы нiжнюю частку барады ў кiшэню, каб не замiнала, ён сеў перад камiнкам, дзе на ражне смажыўся цэлы трус i двое куранят.
Паслiнiўшы пальцы, ён пакратаў смажанiну, i яна здалася яму сырой.
У камiнку было мала дроў. Тады ён тры разы пляснуў у далонi.
Прыбеглi Арлекiн i П'еро.
- Прынясiце мне гэтага абiбока Бурацiна, - сказаў сiньёр Карабас Барабас. - Ён зроблены з сухога дрэва, я яго падкiну ў агонь, мой абед у момант сасмажыцца.
Арлекiн i П'еро ўпалi на каленi, упрошвалi злiтавацца над няшчасным Бурацiна.
- А дзе мой бiзун? - зароў Карабас Барабас.
Тады яны, плачучы, пайшлi ў кладоўку, знялi з цвiка Бурацiна i прывалаклi на кухню.
Сiньёр Карабас Барабас, замест таго каб спалiць Бурацiна, дае яму пяць залатых манет i адпускае дадому
Калi лялькi прывалаклi Бурацiна i кiнулi на падлогу каля камiнка, сiньёр Карабас Барабас, страшэнна сапучы носам, мяшаў качаргой вуголле.
Раптам вочы яго налiлiся крывёю, нос, потым увесь твар сабраўся ў папярочныя маршчыны. Мабыць, яму ў ноздры трапiў кавалачак вугалю.