Вайна сусветаў (на белорусском языке)
- Адыдзiце! Адыдзiце!
Прабег якiсьцi хлапчук.
- Яно рухаецца, - паведамiў ён мне, - усё круцiцца ды круцiцца. Мне гэта не падабаецца. Я лепш пайду дадому.
Я наблiзiўся. Натоўп быў густы - чалавек дзвесце-трыста; усе штурхалiся, наступалi адзiн аднаму на ногi. Разадзетыя дамы былi вельмi цiкаўныя.
- Ён упаў у яму! - крыкнуў хтосьцi.
- Назад, назад! - чулiся галасы.
Натоўп крыху адхлынуў, i я прабраўся наперад. Усе былi моцна ўсхваляваны. З ямы даносiўся якiсьцi дзiўны глухi шум.
- Супакойце ж у рэшце рэшт гэтых iдыётаў! - крыкнуў Оджылвi. - Мы ж не ведаем, што ў гэтай штуцы праклятай!
Я ўбачыў маладога чалавека, здаецца, прыказчыка з Уокiнга, якi ўзабраўся на цылiндр, спрабуючы вылезцi з ямы, куды яго спiхнуў натоўп.
Верхняя частка цылiндра адкручвалася знутры. Было вiдаць каля двух футаў вiнтавой блiскучай нарэзкi. Нехта, спатыкнуўшыся, адштурхнуў мяне, я пахiснуўся, i мяне ледзь не скiнулi на накрыўку, якая круцiлася. Я павярнуўся, i, пакуль глядзеў у другi бок, вiнт тым часам, выкруцiўся ўвесь - i накрыўка цылiндра са звонам упала на жвiр. Я штурхнуў локцем некага ззаду мяне i зноў павярнуўся да цылiндра. Круглая пустая адтулiна здавалася абсалютна чорнаю. Вечаровае сонца бiла мне прама ў вочы.
Усе, вiдаць, чакалi, што з адтулiны пакажацца чалавек; можа, не зусiм падобны да нас, зямных людзей, але ўсё ж падобны. Па крайняй меры, я чакаў гэтага. Але, зiрнуўшы, я ўбачыў нешта вiрлiвае ў цемнаце - шэраватае, хвалепадобнае, рухомае; блiснулi два дыскi, падобныя на вочы, затым штосьцi накшталт шэрай гадзюкi, таўшчынёй з трысцiну, пачало выпаўзаць кольцамi з адтулiны i рухацца, вiючыся, у мой бок - адно, потым другое.
Мяне ахапiў жах. Ззаду закрычала жанчына. Я крыху павярнуўся, не спускаючы вачэй з цылiндра, адкуль высоўвалiся новыя шчупальцы, i пачаў прасоўвацца далей ад ямы. Людзi, якiя мяне акружалi, змянiлiся ў твары ад здзiўлення. Адусюль пачулiся перапалоханыя крыкi. Натоўп падаўся назад. Прыказчык усё яшчэ не мог выкарабкацца з ямы. Неўзабаве я застаўся адзiн i бачыў, як уцякалi людзi, што былi па другi бок ямы, з iмi быў i Стэнт. Я зноў глянуў на цылiндр i анямеў ад жаху. Я стаяў як укапаны i глядзеў.
Вялiкая шэраватая круглая туша, вiдаць, велiчынёй з мядзведзя, паволi, з цяжкасцю вылазiла з цылiндра. Высунуўшыся на святло, яна заiльснiлася, бы вiльготная папруга. Два вялiкiя цёмныя вокi пiльна глядзелi на мяне. Страшыдла мела круглую галаву i, калi можна так сказаць, твар. Пад вачыма быў рот, ускрайкi якога рухалiся i дрыжэлi, выпускаючы слiну. Страшыдла цяжка дыхала i ўсё яе цела сутаргава пульсавала. Адно яе тонкае шчупальца ўпiралася ў край цылiндра, другiм яна размахвала ў паветры.
Той, хто не бачыў жывога марсiянiна, наўрад цi можа ўявiць сабе яго страхатлiвую, пачварную знешнасць. Трохвугольны рот, з адтапыранай верхняй губою, поўная адсутнасць iлба, нiякiх адзнак падбародка пад клiнападобнай нiжняю губою, няспыннае паторгванне iртом, шчупальцамi, як у Гаргоны, шумнае дыханне ў нязвыклай атмасферы, непаваротлiвасць i абцяжаранасць у рухах вынiк вялiкай сiлы прыцяжэння Зямлi, - i асаблiва ж вялiзныя зыркiя вочы усё гэта было працiўным i агiдным. Маслянiстая цёмная скура напамiнала слiзкую паверхню грыба, няўклюдныя, павольныя рухi наганялi невыказны жах. Ужо пры першым уражаннi, у момант беглага знаёмства я адчуў смяртэльны страх i нянавiсць.
Раптам страшыдла знiкла. Яно перавалiлася цераз край цылiндра i ўпала ў яму, пляснуўшыся, бы вялiкi скураны цюк. Я пачуў своеасаблiвы глухi гук, i следам за першым страшыдлам у цёмнай адтулiне паявiлася другое.
Мая здранцвеласць адразу знiкла, я павярнуўся i з усiх ног пусцiўся пад дрэвы, што знаходзiлiся якiх-небудзь ярдаў за сто ад цылiндра; але бег я бокам i час ад часу спатыкаўся, бо не мог адарваць вачэй ад гэтых пачвараў.
Там, сярод маладых соснаў i кустоў жаўтазелля, я спынiўся, задыхаючыся, i пачаў чакаць, што будзе далей. Пустка вакол пясчанай ямы была ўсеяна людзьмi, якiя гэтак жа, як i я, з цiкаўнасцю i страхам назiралi за страшыдламi, а больш дакладна - за кучаю жвiру на беразе ямы, у якой яны ляжалi. Нечакана я з жахам заўважыў, як з ямы высоўвалася нешта круглае i цёмнае. Гэта была галава прадаўца, якi звалiўся туды; на фоне захаду яна здавалася чорнаю. Вось паказалiся яго плечы i калена, але ён зноў сарваўся ўнiз, вiдаць была толькi галава. Потым ён знiк, i я пачуў слабы крык. Я быў памкнуўся вярнуцца i памагчы яму, але не мог пераадолець страху.
Больш я нiчога не ўбачыў, усё схавалася ў глыбокай яме i за грудамi пяску. Кожны, хто iшоў бы па дарозе з Чобхема цi Ўокiнга, дзiвiўся б такiм незвычайным вiдовiшчам: каля сотнi людзей рассыпалiся ў канавах, за кустамi, за варотамi i агароджай i моўчкi, зрэдку абменьвалiся адрывiстымi воклiчамi, не зводзячы вачэй з пясчаных кучаў. На фоне палымнеючага неба чарнеў кiнуты кiмсьцi бiтончык з iмбiрным лiманадам, а каля пясчанага кар'ера стаялi запрэжаныя экiпажы; конi елi авёс з аброчных мяшкоў i заграбалi капытамi зямлю.
V
ЦЕПЛАВЫ ПРАМЕНЬ
Здавалася, мяне зачараваў i нават паралiзаваў выгляд марсiянаў, што выпаўзалi з цылiндра, на якiм яны прыляцелi на Зямлю са сваёй планеты. Стоячы па каленi сярод верасовых кустоў, я доўга глядзеў на груды пяску. Ува мне змагалiся страх i цiкаўнасць.
Я баяўся зноў наблiзiцца да ямы, але мне вельмi ж хацелася туды зазiрнуць. Таму я пачаў кружыць, вышукваючы больш прыдатны назiральны пункт i не спускаючы вачэй з груды пяску, за якой таiлiся прышэльцы з Марса. Аднойчы ў яркiх фарбах захаду паказалiся тры якiясьцi чорныя канечнасцi, накшталт шчупальцаў васьмiнога, але тут жа знiклi; потым узвысiлася тонкая каленчатая мачта з нейкiм круглым дыскам наверсе, якi круцiўся i злёгку вагаўся. Што яны там робяць?
Гледачы разбiлiся на дзве групы: адна, большая, - блiжэй да Ўокiнга, другая, меншая, - да Чобхема. Безумоўна, яны, як i я, былi ў нерашучасцi. Побач са мною стаялi некалькi чалавек. Я падышоў да аднаго - гэта быў мой сусед, я не ведаў яго iмя, але паспрабаваў з iм перакiнуцца словам. Але момант для гэтага быў не з лепшых.
- Што за пачвара! - сказаў ён. - Божа, якiя яны страшэнныя! - Ён паўтарыў гэта некалькi разоў.
- Вы бачылi чалавека ў яме? - спытаў я, але ён прамаўчаў.
Мы моўчкi стаялi побач i пiльна назiралi, адчуваючы ўдвух большую ўпэўненасць. Затым я ступiў на бугарок вышынёю каля ярда, каб зручней было назiраць. Аглянуўшыся, я ўбачыў, што мой сусед пайшоў у бок Уокiнга.
Сонца села, згусцiлiся прыцемкi, а нiчога новага не адбывалася. Натоўп злева, ад Уокiнга, здавалася, павялiчваўся, i я пачуў яго невыразны гул. Група людзей па дарозе ў Чобхем рассеялася. У яме быццам усё замерла.
Гледачы мала-памалу асмялелi. Вiдаць, свежае папаўненне з Уокiнга падбадзёрыла натоўп. Прыцемкам на пясчаных пагорках пачаўся павольны перарывiсты рух, - здавалася, што пануючая наўкол цiшыня станоўча падзейнiчала на людзей. Чорныя фiгуры, па двое, па трое, рухалiся, спынялiся i зноў рухалiся, расцягваючыся тонкiм няправiльным паўмесяцам, рожкi якога паступова ахоплiвалi яму. Я таксама пачаў падыходзiць да ямы.
Потым я ўбачыў, як фурманы пакiнутых экiпажаў i iншыя смельчакi падышлi да ямы, i пачуў стук капытоў i скрып колаў. Хлопчык з лаўкi пакацiў цялежку з яблыкамi. Пасля ярдаў за трыццаць ад ямы я заўважыў чорную кучу людзей, якiя iшлi ад Хорсела; наперадзе хтосьцi нёс белы сцяг.
Гэта была дэлегацыя. Тэрмiнова параiўшыся, у горадзе вырашылi, што марсiяне, нягледзячы на iх агiдную знешнасць, усё ж, вiдаць, разумныя iстоты i трэба iм даць зразумець, што мы - таксама разумныя.
Сцяг, развяваючыся на ветры, наблiжаўся - спачатку справа ад мяне, потым злева. Я стаяў вельмi далёка i не мог разгледзець каго-небудзь, але пазней даведаўся, што Оджылвi, Стэнт i Гендэрсан разам з другiмi спрабавалi завязаць кантакты з марсiянамi. Дэлегацыя, здавалася, прыцягвала да сябе амаль замкнёны круг прысутных людзей, i многа невыразных цёмных фiгураў крочыла за ёй на значнай адлегласцi.